Hierboven ziet u een voorbeeld van een koksmes van Xinzuo dat halverwege productie deels gepolijst is, waardoor de lagen van het Damascus staal worden tentoongesteld. Een oplettend oog telt 33 lagen Damascus staal en dit zal ook gelden voor de andere kant van het mes. Maar wat is Damascus staal precies en wat is de toegevoegde waarde ervan? 

Het korte antwoord
Bij Damascus staal worden er een groot aantal lagen van verschillende staalsoorten op elkaar gesmeed. Door het gelaagde staal te bewerken komen de uiteenlopende kenmerken van de verschillende staalsoorten naar voren waardoor de kenmerkende Damascus patronen ontstaan. 

De geschiedenis van Damascus staal
Wanneer men spreekt over origineel Damascus staal, ofwel damaststaal, dan gaat het om staal dat veelvuldig gevouwen is waardoor er lagen in het staal zijn ontstaan. Wanneer een stuk staal moest worden gehard en verfijnd dan werd het verhit en uitgesmeed tot een langer stuk om vervolgens dubbel gevouwen te worden. Oneffenheden werden op deze manier uit het staal gehaald met als bijkomstig voordeel dat koolstof werd opgenomen in het staal, resulterende in harder koolstofrijk staal met een fijnere korrelstructuur. Door dit proces veelvuldig te herhalen creëerde men sterker staal dat uit vele lagen bestond (Damascus staal).

Er zijn veel theorieën over de exacte herkomst van Damascus staal. Damaststaal staat bekend om zijn scherpte, robuustheid en unieke uiterlijk, en vind zijn oorsprong rond het jaar 500 in het Midden-Oosten. Vanuit het Midden-Oosten werd het enorm populaire Damascus staal verhandeld naar andere delen van de wereld. Damascus staal wordt dan ook vaak geassocieerd met messen uit de Syrische hoofdstad Damascus, maar vergelijkbare technieken werden toegepast in andere regio's, waaronder China. 

In China dateert de geschiedenis van Damascus-staal uit de Tang-dynastie (618-907), een periode van metallurgische vooruitgang. Chinese smeden probeerden de eigenschappen ervan te repliceren en de productiegeheimen ervan te begrijpen. Tijdens de Tang-dynastie experimenteerden Chinese smeden met verschillende legeringen en smeedtechnieken, waarbij ze een methode gebruikten die ‘patroonlassen’ wordt genoemd, een techniek waarbij verschillende metalen in lagen worden gelegd en gesmeed om composietmaterialen te creëren. Ze stapelden verschillende soorten ijzer en staal op elkaar, verhitten ze en combineerden ze vakkundig om messen met uitzonderlijke sterkte en ingewikkelde patronen te produceren. Veel opmerkelijke experimenten op dit gebied resulteerden in de ontwikkeling van verfijnd Damascus-staal. De resulterende messen waren erg gewild binnen China en aangrenzende regio's en toonden de technische bekwaamheid en artistieke finesse van de Chinese smeden.

De productie van Damascus stalen messen ontwikkelde zich verder tijdens de Song-dynastie (960-1297). Chinese smeden boekten aanzienlijke vooruitgang en ontwikkelden messen met ingewikkelde Damascus patronen (vergelijkbaar met dat van het originele Damascus staal) en buitengewone sterkte en snijvermogen. De messen wekten meer interesse binnen China en ook de handel met buurlanden trok flink aan. De technieken voor de productie van Damascus-staal in China bleven zich in daaropvolgende dynastieën ontwikkelen. Verdere vooruitgang werd geboekt tijdens de Ming-dynastie (1368-1644), wat leidde tot het creëren van superieure kwaliteit en vakmanschap, bekend als “Ming Jian”. 

In dezelfde periode werd de Japanse metallurgie gekenmerkt door de ontwikkeling van de legendarische Katana. De Japanse smeden concentreerden zich op het perfectioneren van de kunst van het zwaardsmeden en legden de nadruk op functionaliteit als esthetiek. Tijdens de Middeleeuwen kwam de Samoerai klasse op en zwaarden fungeerden niet alleen als wapens, maar ook als symbolen van eer en status. De Japanse aanpak omvatte het zorgvuldig vervaardigen van de kromming en randgeometrie van het blad, bereikt door middel van differentiële hardings- en afschrik-technieken. Het proces, bekend als ‘Tamahagane’, leidde tot messen met een scherpe, veerkrachtige snede en een flexibele rug, waardoor effectief snijden en slicen mogelijk werd met behoud van duurzame eigenschappen. 

Hoewel zowel China als Japan een toewijding deelden aan het smeden van messen van opmerkelijke kwaliteit, lagen hun verschillen in hun metallurgische methoden en de culturele waarden die ze in hun creaties verankerden. Chinese lemmeten uit deze tijd toonden ingewikkelde patronen en composietmaterialen, terwijl Japanse lemmeten de harmonie van vorm en functie belichaamden.

Tijdens de Qing-dynastie (1644-1912) verschoof de focus naar massaproductie van eenvoudige messen en daarbij daalde de productie van Damascus-staal in China. De kunst van het vervaardigen van Damascus-staal verloor populariteit en daarbij ging veel kennis en vakmanschap verloren. 

Recentelijk is er in China opnieuw belangstelling ontstaan voor de productie van Damascus-staal. Moderne smeden en ambachtslieden herontdekken oude technieken door historische teksten te bestuderen en oude zwaarden te onderzoeken. Traditionele smeedmethoden worden gecombineerd met moderne metallurgie om opmerkelijke messen uit het verleden te evenaren en te overstijgen. Tegenwoordig wordt de nalatenschap van Damascus staal gezien als een bewijs van de vaardigheid van Chinese smeden van het verleden. In het heden worden er voortdurend inspanningen geleverd om de oude kunstvorm nieuw leven in te blazen en gezien de populariteit van Damascus stalen keukenmessen, werpt dat zijn vruchten af. 

Modern Damascus staal
Het proces van vroeger is niet meer noodzakelijk voor de creatie van hoogwaardig staal. Moderne technieken zijn beschikbaar om legeringen te creëren die veelal beter zijn dan het ouderwetse Damascus staal. Om die reden wordt het Damascus staal van nu niet meer op dezelfde manier gecreëerd.  Het is dus ook niet vreemd dat de populariteit van Damascus staal is afgenomen tijdens de 19e eeuw, een periode waarin moderne metallurgie de kwaliteit van Damascus wist te evenaren en overstijgen. Hedendaags wordt Damascus staal vooral gebruikt om kwaliteitsmessen van kunstzinnige esthetiek te voorzien. Het gaat dus meer om het creëren van artistieke patronen en niet meer om de noodzaak om de kwaliteit van het staal te verbeteren.

Het Damascus staal van tegenwoordig wordt doorgaans opgebouwd uit een harde kern met daaromheen aan beide zijden een aantal Damascus lagen. Voor de Damascus lagen worden doorgaans twee of meer verschillende staalsoorten gebruikt, bijvoorbeeld staalsoorten met een verschillend koolstofgehalte. Bij het creëren va het mes vanuit dit Damascus staal wordt het mes zo geslepen dat de snede van het mes puur uit de harde kern bestaat, terwijl de rest van het lemmet gesierd wordt met de lagen Damascus staal. Doordat het mes in een V-vorm geslepen wordt zullen de lagen dichtbij de sneden verdwijnen terwijl de meeste lagen bij de rug van het mes intact blijven. Het verloop door de lagen heen creëert het Damascus patroon.

Vervolgens wordt het mes mechanisch of chemisch bewerkt om zo de Damascus patronen nog beter zichtbaar te maken. Dit doet men door de verschillende kenmerken van de verschillende staalsoorten te exploiteren. Het kan bijvoorbeeld zijn dat alleen de lagen met een hoog koolstofgehalte licht van kleur veranderen wanneer het mes in een bad met een zure ets oplossing gehouden wordt. 

De verschillende Damascus patronen die terug te zien zijn in de messen van Xinzuo worden gerealiseerd door het staal van te voren te bewerken en te vervormen. Door het mes te vervormen zorgt men ervoor dat de plek waar het lemmet overgaat in een andere laag staal verschuift. Dit zorgt voor golven in het Damascus patroon. Zo kun je ook een aantal lagen terug zien in een putje in het mes omdat dit putje dan door meerdere lagen van het staal heen heeft gewerkt. 

Het tegenwoordige proces van het maken van een Damascus messen is al met al wellicht complexer dan dat het vroeger was, maar het resulteert dan ook in de meest uiteenlopende patronen op de lemmeten. 

De toegevoegde waarde van Damascus staal
Vroeger was Damascus staal veel beter dan normaal staal, omdat de productietechniek ervan meerwaarde bood ten opzichte van ander productie technieken. Tegenwoordig is dit niet meer zo, omdat moderne technieken beschikbaar zijn om kwalitatief staal te maken. De toegevoegde waarde van Damascus staal zit hem daarom bijna volledig in de elegantie en kunstzinnigheid ervan. Door een mes van Damascus staal te smeden kan men de meest unieke en prachtige patronen in het lemmet verwerken. 

Naast de bovengenoemde kunstzinnigheid en elegantie biedt Damascus staal meer. Elk Damascus mes is namelijk uniek; geen twee messen hebben exact hetzelfde patroon. Het patroon komt tevoorschijn bij het slijpen van het mes en is afhankelijk van hoe het staal van te voren is bewerkt en hoe het exact wordt geslepen. Ook zit het Damascus staal en de daarbij horende patronen diep in het mes verweven, waardoor er altijd unieke Damascus patronen terug zullen komen wanneer het mes opnieuw geslepen en gepolijst wordt. Een kras op het lemmet kan dus worden hersteld met behoudt van het uiterlijk van het mes. 

Neppe Damastmessen
Er worden veel neppe Damastmessen verkocht, veelal voorzien van een met laser geprint patroon. Deze messen zijn op het eerste gezicht lastig te onderscheiden van echte Damastmessen, maar vallen snel door de mand bij veelvuldig gebruik of door middel van een simpele test. Om te testen of een Damastmes authentiek is kun je een deel van het mes polijsten totdat het Damascus patroon verdwijnt. Bij echte damastmessen komt het patroon terug bij onderdompeling van het mes in een zuuroplossing. 

Het aanbod van Xinzuo
Op deze website vindt u enkel en alleen echte Damastmessen, geproduceerd door 1 en dezelfde leverancier: Xinzuo. Xinzuo is een wereldwijde voorloper als het gaat om hoogwaardige Damascus stalen messen. Meer over het merk Xinzuo lees je hier.

Xinzuo biedt in zijn totaliteit meer dan 30 unieke Damascus series aan. Tot op heden bieden wij messen uit 15 van deze series aan op Xinzuo.nl. Elk van deze series heeft zijn eigen kenmerken qua handvat materiaal, Damascus materiaal, afwerkingen en balans. Het aantal lagen Damascus staal zegt hierbij niet veel over de kwaliteit. Wat wel belangrijk is, is wat voor staal er is gebruikt voor de kern van het Damascus staal. De kern van het Damascus staal vormt namelijk de snede van het mes en is daarom erg bepalend voor de kwaliteit van het mes. 

De basis voor Xinzuo is 10Cr15CoMoV staal, een hoogwaardige Chinese equivalent van het Japanse VG10 staal. Ruim de helft van de messen van Xinzuo worden gemaakt met een kern van 10Cr15CoMoV staal.  Dit staal heeft een hardheid van 59-61 HRC en is uitstekend bestendig tegen corrosie. Enkele andere stalen die gebruikt worden voor de kern van een Xinzuo Damastmes zijn: 

• Het door Xinzuo zelf vervaardigde 14Cr14MoVNb staal met een hardheid van 60-64 HRC. 
• Het uit Oostenrijk geimporteerde M390 staal van Böhler met een hardheid van 59-61 HRC.
• Het uit Japan geimporteerde AUS10 staal met een hardheid van 59-61 HRC. 
• Het uit Japan geïmporteerde SRS13 poederstaal van Hitachi met een hardheid van 62-64 HRC. 
• Het uit Japan geïmporteerde ZDP189 poederstaal van Hitachi met een hardheid van 65-67 HRC. 

Meer informatie over bovenstaande staalsoorten zal ik binnenkort toelichten in een losstaande blogpost. Ik hoop dat bovenstaande informatie een mooie introductie tot Damascus staal biedt en dat het helpt bij het maken van een keuze. 

Bedankt voor het lezen!